*Mert Açın ve **Şeyda Türk
Özet
Bu araştırmanın amacı bilinçli farkındalığın olumlu ve olumsuz duygu-durumlarından nasıl etkilendiğinin deneysel bir çalışmayla incelenmesidir. Bu amaçla farklı devlet ve vakıf üniversitelerinden gönüllü olarak katılan 44 lisans ve yüksek lisans öğrencisi iki farklı gruba ayrılarak kendilerinden iki farklı öykü okumaları istenmiştir. Öykülerden bir tanesi olumlu duygu durum yaratmak üzere seçilmiş iç açıcı (olumlu) bir öykü, diğeri ise hüzünlü (olumsuz) bir öyküdür. Araştırma sonucunda katılımcıların okudukları öykülerdeki duygusal durumdan etkilendikleri ve olumlu duygulanım deneyimleyen katılımcıların bilinçli farkındalık puanlarının olumsuz duygulanım deneyimleyen gruptan anlamlı olarak daha yüksek olduğu bulunmuştur.
Giriş
Bilinçli farkındalık genellikle bir kişinin dikkatini şu anda meydana gelmekte olanlara yargılamadan ve kabullenici bir şekilde odaklanması olarak tanımlanır (Kabat-Zin, 1994). Bilinçli farkındalığın en önemli özelliği çevredeki olayları ve deneyimleri olağandan daha fazla bilincinde olarak açık veya kabul edici farkındalık ve dikkatliliktir (Brown ve Ryan, 2003). Literatürde bilinçli farkındalığın bir çok değişkenle ilişkisi ortaya konmuştur, örneğin iyi olma hali ile olumlu yönde ilişkisi (Falkenström, 2010), bilinçli farkındalık becerilerinin psikolojik uyumla ilişkisi, ve uzun süreli meditasyon uygulayıcılarının günlük yaşamda daha yüksek bilinçli farkındalık düzeyine sahip oldukları görülmüştür (Teper ve Inzlicht, 2012).
Bilinçli farkındalık kalıcı bir vasıf (state) veya durumsal bir özellik olarak kuramsallaştırılmaktadır. Vasıf olarak tanımlandığında kişinin kendi iradesiyle duygu ve düşüncelerinin farkında olması ve ana odaklanabilmesi demektir. Durumsal farkındalık ise kişinin duygu ve düşüncelerinin farkında olduğu ve dikkatini dağıtan uyarıcıları bertaraf edebildiği geçici bir durumu tanımlamaktadır.
Bu araştırmada kişinin farklı duygu durumlarının onun durumsal farkındalığı üzerindeki etkisi araştırılmaktadır. Duygu durumun çeşitli bilişsel ve davranışsal süreçlere etkisi bilinmektedir (Coşkun ve Gültepe, 2013). Olumlu duyguları inceleyen araştırmacılar bu duyguların genişletici bir etkisi olduğunu (Frederickson, 2000) ve kişinin problem çözme yeteneği, öğrenme isteği ve yaratıcılık gibi entellektüel kaynaklarını arttırdığını göstermişlerdir. Buna karşılık olumsuz duygudurumunun dikkat odağını daralttığı görülmüştür. Bu nedenle, bu araştırmada da olumlu duygulanım deneyimleyen kişinin bilinçli farkındalığının değişip değişmediği sorgulanmakta ve olumlu duygulanımın durumluk bilinçli farkındalığı arttıracağı hipotezi ileri sürülmektedir.
Yöntem
Örneklem
Bu araştırmanın örneklemini, farklı devlet ve vakıf üniversitelerinde okuyan 44 lisans ve yüksek lisans öğrencisi oluşturmuştur. Katılımcıların yaş aralığı 18-42 arası değişmektedir. Kadın katılımcı sayısı 36, erkek katılımcı sayısı sekiz'dir. Katılımcılar farklı bölümlerde okuyan öğrencilerden oluşmuştur.
İşlem
Katılımcılar rastgele olarak iki gruba ayrılmış ve bir gruba internetten bulunan son derece hüzünlü olumsuz bir öykü, diğer gruba ise iç açıcı-olumlu bir öykü verilmiştir. Öykülerin istenen duygu durumunu yaratıp yaratmadığı araştırmacının oluşturduğu 10 maddelik Likert tipi duygudurum ölçeğiyle ölçülmüştür. Katılımcılar bilinçli farkındalıklarını ölçen Philadephia Bilinçli Farkındalık Ölçeği’ni (PHLMS) doldurmuşlardır.
Veri Toplama Araçları
Philadephia Bilinçli Farkındalık Ölçeği (PHLMS). Durumluk farkındalığı ölçmek üzere Cardaciotto vd (2008) tarafından geliştirilmiştir.20 maddesi vardır. Türkçeye bu çalışmanın birinci yazarı tarafından çevrilmiştir.
Bulgular ve Tartışma
Duygudurum manipülasyonu başarılı olmuştur. Olumlu olumlu öyküyü okuyanların olumsuz öyküyü okuyanlardan anlamlı olarak daha çok olumlu duygulanım deneyimlediği (F (1, 42) = 112.51, p=.000) ve aynı şekilde olumsuz öyküyü okuyanların olumlu öyküyü okuyanlara oranla daha çok olumsuz duygulanım deneyimlediği (F (1, 42) = 8.34, p=.006) bulunmuştur.
Bu araştırma sonuçlarına bağlı olarak
çeşitli uygulama alanları ortaya çıkmaktadır. Örneğin, kişinin pozitif bir duygulanım deneyimlemesine çeşitli yollardan destek olunarak duygusal farkındalığını arttırmaya yönelik eğitimler sağlanabilir.
Kaynakça
Brown, K. W.,& Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well- being. Journal of Personality and Social Psychology , 84, 822-848.
Cardaciotto, L., Herbert, J.D., Forman, E.M., Moitra, E. & Faarrow, L. (2008). The measurement of present moment awareness and acceptance: The Philadelphia Mindfulness Scale. Assessment, 15, 204-223.
Coşkun, H.,& Gültepe, B. (2013). Duygudurum ve Bazı Davranışlarımız: Yeni Bulgular Işığında Bir Değerlendirme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
Fredrickson, B. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden and build theory of
emotions. American Psychologist. 56(3), 218-226
Falkenström, F. (2010). Studying mindfulness in experienced mediators: A quasi experimental approach. Personality and Individual Differences, 48, 305-310.
Kabat- Zinn, J. (1994). Wherever you go there you are. New York: Hyperion
Neff, K. D. (2016). Self-compassion. Mindfulness in Positive Psychology: The Science of Meditation and Wellbeing, 37.
Positive Psychology Program (2017). https:// positivepsychologyprogram.com/mindfulness-questionnaires- scales-assessments-awareness/.